Zieleń i wartości krajobrazowe

Lasy

W gminie Łubniany lasy zajmują 6 108 ha, co stanowi 48,7% powierzchni gminy. wskażnik lesistości gminy jest prawie dwukrotnie wyższy od przeciętnej lesistosci województwa (25,5%) i kraju (27,5%). Lasy w gminie należą do dużego, zwartego kompleksu Lasów Stobrawsko-Turawskich. Tak wysoki udział lasów w strukturze użytkowania gruntów jest wynikiem małej presji na ich rolnicze wykorzystanie w związku ze słabą jakością i przydatnością gleb. Najsłabiej zalesiona jest południowa część gminy.

Większość lasów (ok. 90%) jest własnością Skarbu Państwa. Zarządzają nimi Lasy Państwowe. Lasy gminy wchodzą w skład 2 nadleśnictw:

- Nadleśnictwa Turawa - 2/3 lasów w gminie, część obrębów Jełowa i Turawa),

- Nadleśnictwa Kup (część obrębu Kup).

Według regionalizacji przyrodniczo-leśnej Mroczkiewicza, teren gminy znajduje się w Krainie Ślaskiej, Dzielnicy Równiny Opolskiej i mezoregionie Borów Stobrawskich. Według Matuszkiewicza dominującymi zespołami potencjalnej roślinności, która opanowałaby ten teren po zaprzestaniu w nim obecnej działalności czlowieka są:

w dolinie Brynicy i Małej Panwi - łęgi jesionowo-olszowe,
na pozostałym obszarze gminy powinny występować grądy subkontynentalne oraz niżowe srodkowoeuropejskie acidofilne dąbrowy,
na terenach uboższych roślinność potencjalną stanowią suboceaniczne bory świeże i kontynentalne bory mieszane.

Obecnie dominującym zbiorowiskiem leśnym jest subatlantycki bór sosnowy, silnie przekształcony przez gospodarkę leśną. Występują również płaty tego zbiorowiska o cechach roślinności naturalnej (północna i południowo-zachodnia część gminy). W w dolinie Brynicy i Małej Panwi występują również niewielkie fragmenty lasów grądowych i łęgów jesionowo-olszowych. W zagłębieniach międzywydmowych w północnej części gminy występują niewielkie torfowiska porośnięte przez fragmentarycznie przekształcony bór bagienny.

Typy siedliskowe lasu

Pod względem żyzności i wilgotności siedliska lasy na terenie gminy są znacznie zróznicowane. Wyodrębniono tu 10 typów siedliskowych lasu:

bór świeży - występuje na piaskach różnego pochodzenia, z głębokim poziomem wód gruntowych, runo mszyste z towarzyszącą borówką i wrzosem, w drzewostanie dominuje sosna z domieszką brzozy, w warstwie krzewów jałowiec, dąb i jarzębina,
bór wilgotny - na utworach piaszczystych, w płaskich obniżeniach, z dość płytkim poziomem wód gruntowych, gleby z reguły silnie kwaśne, runo trawiasto-krzewinkowo-mszyste, drzewostan z przewagą sosny,
bór mieszany świeży - także na utworach piaszczystych, różni się od siedlisk borów obecnością w drzewostanie gatunków liściastych, (dębu i buka), w runie spotyka się więcej roślin zielnych (siódmaczek, konwalijka, konwalia) oraz paproci,
bór mieszany wilgotny - zajmuje tereny z płytkim i średnio głębokim poziomem wód gruntowych, z bujną warstwą krzewów złożonych głównie z kruszyny,
las mieszany świeży - średnio żyzne siedliska na utworach piaszczystych lub gliniasto-piaszczystych, roślinność runa podobna w składzie jak w borach mieszanych, ale z większą ilością gatunków zielnych (dużo traw i ziół), drzewostan mieszany z sosną, dębem brzozą, lipą, osiką o dominacji gatunków liściastych, często dwupiętrowy, podszyt to głównie kruszyna, jalowiec, trzmielina i leszczyna,
las mieszany wilgotny - zajmuje tereny obniżone, z płytkim lub średnim poziomem wód gruntowych, runo z gatunkami wilgociolubnymi (sit, turzyce, tojeść, skrzyp), drzewostan podobny jak w lesie mieszanym świeżym z domieszką olszy,
las świeży - żyzne i bardzo żyzne siedliska na piaskach,żwirach i glinach, runo podobna w składzie jak w borach mieszanych, ale z większą ilością gatunków zielnych (dużo traw i ziół), drzewostan mieszany z sosną, dębem brzozą, lipą, osiką o dominacji gatunków liściastych, często dwupiętrowy, podszyt to głównie kruszyna, jałowiec, trzmielina i leszczyna,
las wilgotny - zajmuje tereny z płytką i średnią głęboką wodą gruntową, runo dobrze rozwinięte o charakterystycznym występowaniu gatunkow azotolubnych (pokrzywy, niecierpka, kopytnika, bodziszka, czyśca), drzewostan liściasty głównie dębu z jesionem, warstwa krzewów bardzo zróżnicowana gatunkowo,
ols - w zagłębieniach, w dolinach, rzecznych lub na obrzeżu stawów, z reguły na glebach organicznych, często podtapianych, drzewostan rośnie z reguły na charakterystycznych kępach, duże bogactwo gatunkowe dna lasu z roślinnością szuwarową, drzewostany olszowe z domieszką brzozy, podszyt tworzy kruszyna z wierzbami,
ols jesionowy - tereny z wysokim ruchomych wód gruntowych (doliny cieków), brak kęp korzeniowych, w drzewostanie dominuje olsza z jesionem, runo typu zielnego bujnie rozwinięte, w warstwie krzewów dominuje czeremcha.

Dominującymi siedliskami w gminie są siedliska borowe - bór świeży i wilgotny oraz bór mieszany świeży i wilgotny. Znaczną powirzchnię zajmuje także las mieszany świeży i wilgotny. Najmniejszy udział w strukturze siedlisk ma ols jesionowy, ols, las świeży i wilgotny. Najżyźniejsze siedliska występują na północ od wsi Kbylno i Grabie (nadleśnictwo Turawa, obręb Turawa).

Gatunkiem dominującym jest sosna zwyczajna, która zajmuje 84 % powierzchni leśnej. Jako domieszki borów sosnowych występują: świerk pospolity ( 9% ), olsza czarna ( 4% ), buk zwyczajny, dąb szypułkowy i bezszypułkowy, jodła pospolita, jesion wyniosły, sosna wejmutka, modrzew europejski, grab. Rzadziej spotykane drzewa to : daglezja, sosna Banksa, wierzba iwa, klon jawor, kasztanowiec, olsza szara, brzoza pospolita. Średnia wieku najliczniejszego drzewostanu liczy od 56 - do 60 lat. Najmniejszą powierzchnię zajmują drzewostany dojrzałe(powyżej 100 lat).

Ochrona lasów

Lasy położone w północnej części gminy (na północ od Dąbrówki Łubniańskiej i Jełowej) należą do obszaru Stobrawskiego Parku Krajobrazowego powołanego Zarządzeniem Wojewody Opolskiego z dnia 28.09.1999 r.

Zgodnie z zarządzeniem MOŚZNiL z dnia 26.10.1994 r. dla Nadleśnictwa Kup i z dnia 21.06.1996 r. dla Nadleśnictwa Turawa większość lasów w gminie uznano za ochronne.

Za ochronne uznane zostały drzewostany:

wodochronne,
chroniące środowisko przyrodnicze - do 10 km od granicy administracyjnej Opola.

Zagrożenia środowiska leśnego

Stan zdrowotny drzewostanów w gminie jest następstwem układu różnych niekorzystnych czynników: złych układów pogodowych, stosunków wilgotnościowych, poziomu skażeń powietrza, wód i gleb, występowaniem szkodliwych owadów i chorób grzybowych. Oddziaływanie wymienionych czynników ma charakter synergiczny, a efekt tego oddziaływania jest zwykle przesunięty w czasie.

Jednym z głównych zagrożeń środowiska leśnego jest presja zanieczyszczeń powietrza. Lasy w gminie tworzy przede wszystkimsosna - gatunek bardzo wrażliwy na emisje przemysłowe. Dlatego tez lasy w gminie, pomimo braku na tym terenie dużych zakładów przemysłowych, zakwalifikowano do I strefy uszkodzeń przemysłowych.

Równolegle do oslabienia drzewostanów przez zanieczyszczenia popwietrza, od paru lat powtarzające się susze i obniżenie stanu wód gruntowych mają wpływ na kondycję zdrowotna lasu.Ataki szkodników owadzich są wskaźnikiem osłabienia drzewostanów i ostatnim czynnikiem doprowadzającym do zamierania drzew.

Zanik naturalnych reakcji obronnych to także wynik:

- niedostosowania składu gatunkowego drzew do siedlisk leśnych,

- zaburzonej naturalnej struktury wiekowej i gatunkowej (zakładanie jednogatunkowych i jednowiekowych upraw leśnych).

Pozytywną tendencją w gospodarce leśnej jest zaznaczająca się w ostatnich latach stopniowa przebudowa drzewostanów oraz zastępowanie masowo wypadającego świerka przez gatunki liściaste.

Ekosystemy nieleśne

Oprócz formacji leśnych istotnym elementem uzupełniającym i różnicującym teren gminy są użytki zielone, występujace głównie w dolinach cieków wodnych. Na terenach nie zalesionych w dolinie Brynicy oraz koło Jełowej i Kobylna występuja wilgotne łąki i zbiorowiska turzycowe, w ktorych wyróżniono kilka dobrze wykształconych, rzadkich na Śląsku Opolskim zbiorowisk. Są to: łąka ostrożeniowa oraz zbiorowisko z panującą turzycą prosowatą. W okolicach Jełowej występują również niewielkie fragmenty łąk niskoturzycowych. Na południowy zachód od Kał, w zarastających żwirowniach stwierdzono występowanie zbiorowiska turzycowoszuwarowego z dominacją turzycy pęcherzykowatej.

W obrębie terenów intensywnej produkcji rolnej do najcenniejszych elementów przyrodniczych zaliczyć należy zadrzewienia i zakrzaczenia śródpolne, a także układy zieleni przydrożnej (np. aleje w Luboszycach, Biadaczu i Masowie) oraz obudowy biologiczne cieków. Pełnią one bardzo ważne funkcje ekologiczne, krajobrazowe i ochronne.

Ekosystemy łąkowe wraz z ekosystemami leśnymi i zadrzewieniami tworzą mozaikę o dużym znaczeniu biocenotyczno-środowiskowym i stanowią element urozmaicający krajobraz. Pełnią one również rolę niwelatora zanieczyszceń spalinowych.