powrót

STANDARDOWE ZASADY WYRÓWNYWANIA SZANS OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
przyjęte podczas 48 sesji ONZ 20 grudnia 1993 roku (Rezolucja 48/96)

Rys historyczny i aktualne potrzeby.

1. Osoby niepełnosprawne istnie­ją we wszystkich częściach świata i we wszystkich warstwach społecznych. Ich liczba na całym świecie jest duża i wciąż rośnie.
   
   

2. Zarówno przyczyny jak i skutki niepełnosprawności są na świecie zróżnicowane. Różnice te wynikają z odmiennych warunków społeczno - ekonomicznych oraz z odmiennych rozwiązań podejmowanych przez różne Państwa dla dobra swych obywateli.
   
   

3. Aktualna polityka wobec niepełnosprawności jest efektem rozwoju jaki nastąpił w czasie minionych 200 lat. Pod wieloma względami jest ona odbiciem ogólnych warunków życia oraz polityki społeczno - ekonomicznej realizowanej w różnych okresach. Jednakże w dziedzinie niepełnosprawności występuje także szereg specyficznych okoliczności wpływających na warunki życia osób niepełnosprawnych. Czynnikami, które na przestrzeni całej historii nie­pełnosprawności wpływały na izolację osób niepełno­sprawnych w społeczeństwie i opóźniały ich rozwój, są ignorancja, zaniedbania, przesądy oraz lęk.
   
   

4. Na przestrzeni lat polityka względem osób niepełnosprawnych ewoluowała: od elementarnej opieki w za kładach zamkniętych do edukacji dla niepełnosprawnych dzieci i rehabilitacji dla osób, których niepełnosprawność nastąpiła w dorosłym życiu. Dzięki edukacji i rehabilitacji osoby niepełnosprawne uaktywniają się, stając się siłą napędowa dalszego rozwoju w zakresie polityki wobec osób niepełnosprawnych. Powstały organizacje zrzeszające osoby niepełnosprawne, ich rodziny i obrońców ich praw, walczące o lepsze warunki życia dla osób niepełnosprawnych. Po drugiej wojnie światowej pojawiły się koncepcje integracji i normalizacji, odzwierciedlające narastającą świadomość możliwości jakimi dysponują osoby niepełnosprawne.
   
   

5. Pod koniec lat 60 - tych organizacje osób niepełnosprawnych w niektórych krajach zaczęły formułować nową koncepcję niepełnosprawności. W koncepcji tej zwraca się uwagę na ścisłe powiązania pomiędzy doświadczanymi przez osoby niepełnosprawne ograniczeniami, kształtem i strukturą środowiska, w którym żyją oraz postawami społeczeństwa. Równocześnie coraz więcej uwagi zaczęto poświęcać problemom niepełnosprawnoś­ci w krajach rozwijających się. W niektórych z tych krajów odsetek populacji dotkniętej niepełnosprawnością oceniany jest jako bardzo wysoki, a sytuacja materialna osób niepełnosprawnych jest na ogół niezwykle ciężka.

Dotychczasowe działania na polu międzynarodowym

6. Prawa osób niepełnosprawnych są od dłuższego Czasu przedmiotem uwagi Narodów Zjednoczonych i innych organizacji międzynarodowych. Najważniejszym dorobkiem Międzynarodowego Roku Osób Niepełnosprawnych w roku 1981 było opracowanie Światowego Programu Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych, przyjętego przez Zgromadzenie Ogólne rezolucją 37/52 z dnia 3 grudnia 1982. Zarówno Międzynarodowy Rok, jak i Światowy Program Działań, stały się silnym bodźcem postępu w tej dziedzinie. W obu tych inicjatywach podkreślano prawo osób niepełnosprawnych do tworzenia im tych samych szans, co pozostałym obywatelom, oraz do równego udziału w udogodnieniach warunków życiowych, będących efektem rozwoju społeczno - gospodarczego. Wtedy także po raz pierwszy zdefiniowano niepełnosprawność w kategoriach relacji pomiędzy osobami niepełnosprawnymi a ich środowiskiem.
   
   

7. W roku 1987 - w połowie Dekady Narodów Zjednoczonych poświęconej Osobom Niepełnosprawnym ­ odbyło się w Sztokholmie Ogólne Spotkanie Ekspertów Oceniających Wdrażanie Światowego Programu Działań na rzecz Osób Niepełnosprawnych. Zasugerowano wówczas konieczność wypracowania wiodącej filozofii, która określiłaby priorytety działania na następne lata. Podstawą takiej filozofii powinno być uznanie praw osób niepełnosprawnych.
   
   

8. Konsekwencją Spotkania było zalecenie, by Zgromadzenie Ogólne zwołało specjalną konferencję w celu przygotowania projektu międzynarodowej konwencji na temat eliminacji wszystkich form dyskryminacji wobec osób niepełnosprawnych. Konwencja ta miałaby być ratyfikowana przez poszczególne Państwa pod koniec Dekady.
   
   

9. Wstępny projekt konwencji przygotowany przez Włochy został przedstawiony na czterdziestej drugiej sesji Zgromadzenia Ogólnego. Kolejne wystąpienia na temat projektu przygotowała Szwecja na czterdziestej czwartej sesji Zgromadzenia. Jednakże w obydwu przypadkach nie osiągnięto konsensusu co do przydatności takiej konwencji. W opinii wielu przedstawicieli istniejące dokumenty, dotyczące praw człowieka, wydają się gwarantować osobom niepełnosprawnym takie same prawa, jak pozostałym obywatelom.

W kierunku standardowych zasad

10. Pod wpływem dyskusji na forum Zgromadzenia Ogólnego, Rada Ekonomiczno-Społeczna, podczas swej pierwszej regularnej sesji w roku 1990, postanowiła ostatecznie skoncentrować się na opracowaniu międzynarodowego instrumentu innego rodzaju. Rezolucją nr 1990/ 26 z dnia 24 maja 1990 roku Rada upoważniła Komisję d/s Rozwoju Społecznego do rozważenia na swojej 36 sesji kwestii powołania doraźnej (ad hoc) otwartej grupy roboczej, składającej się z ekspertów rządowych, finansowanej z dobrowolnych składek. Jej zadaniem byłoby opracowanie standardowych zasad wyrównywania szans niepełnosprawnych dzieci, młodzieży i dorosłych, w ścisłej współpracy z wyspecjalizowanymi agencjami, innymi organami międzyrządowymi, oraz organizacjami pozarządowymi, a zwłaszcza organizacjami osób niepełnosprawnych. Rada wezwała również Komisję do przygotowania ostatecznej wersji tekstu owych zasad w roku 1993 i przedłożenia ich na czterdziestej ósmej sesji Zgromadzenia Ogólnego.
    
    

11. Kolejne dyskusje na forum Trzeciego Komitetu Zgromadzenia Ogólnego podczas czterdziestej piątej sesji wykazały szerokie poparcie dla nowej inicjatywy opracowania standardowych zasad wyrównywania szans osób niepełnosprawnych.
    
    

12. Na trzydziestej drugiej sesji Komisji d/s Rozwoju Społecznego inicjatywa opracowania standardowych zasad uzyskała poparcie olbrzymiej liczby przedstawicieli i w toku dyskusji doszło do przyjęcia rezolucji nr 3212 z 20 lutego 1991, w myśl której Komisja postanowiła powołać (ad hoc) otwartą grupę roboczą, zgodnie z rezolucją 1990/ 26 Rady Ekonomiczno - Społecznej.

Cel i treść Standardowych Zasad Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych

13. Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych zostały opracowane na podstawie doświadczeń zdobytych w trakcie Dekady Osób Niepełnosprawnych, zorganizowanej pod egidą NZ (1983-92). Polityczny i moralny fundament tych Zasad stanowi Międzynarodowa Ustawa o Prawach Człowieka, w skład której wchodzą: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych i Międzynarodowy Pakt Praw Cywilnych i Politycznych, Konwencja Praw Dziecka oraz Konwencja na temat Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet, jak również Światowy Program Działań na rzecz Osób Niepełnosprawnych.
    
    

14. Chociaż Zasady nie są prawnie wiążące, mogą stać się międzynarodowym prawem zwyczajowym, gdy zostaną uznane przez większość Państw z zamiarem przestrzegania określonej zasady w prawie międzynarodowym. Oznacza to silne zobowiązanie moralne i polityczne ze strony Państw do podejmowania działań w celu wyrównywania szans osób niepełnosprawnych. Określono w nich ważne zasady dotyczące odpowiedzialności, podejmowania działań i współpracy oraz wskazano obszary o decydującym znaczeniu dla jakości życia i osiągania pełnego uczestnictwa i równości. Zasady stanowią dla osób niepełnosprawnych i ich organizacji instrument kształtowania polityki i działań. Tworzą także bazę dla współpracy technicznej i ekonomicznej pomiędzy Państwami, NZ i innymi organizacjami międzynarodowymi.
    
    

15. Celem Zasad jest zagwarantowanie niepełnosprawnym chłopcom, dziewczętom, kobietom i mężczyznom, jako członkom swoich społeczności, możliwości korzystania z tych samych praw i obowiązków przysługujących pozostałym obywatelom. We wszystkich społeczeństwach świata wciąż istnieją przeszkody uniemożliwiające osobom niepełnosprawnym korzystanie z ich praw i wolności oraz utrudniające im pełne uczestnictwo w życiu społecznym. Na Państwach spoczywa odpowiedzialność za podejmowanie odpowiednich działań w celu usunięcia takich przeszkód. W procesie tym osoby niepełnosprawne i ich organizacje powinny odgrywać aktywną rolę jako partnerzy. Wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych jest zasadniczym wkładem w ogólnoświatowy wysiłek mobilizowania zasobów ludzkich. Trzeba zwrócić szczególną uwagę na takie grupy społeczne jak kobiety, dzieci, osoby starsze, osoby ubogie, pracownicy migrujący, osoby o podwójnych lub sprzężonych kalectwach, tubylcy i mniejszości etniczne. Ponadto jest wielu niepełnosprawnych uchodźców, których szczególne potrzeby wymagają specjalnej uwagi.

powrót