GEOGRAFIA

Ukształtowanie terenu

Okolice Brzegu charakteryzują się przewagą terenów zdecydowanie płaskich, miejscami lekko falistych z niewielkimi wzniesieniami. Wysokości bezwzględne na obszarze miasta wahają sie w granicach 135 - 150 metrów. Najniżej położona jest "dzielnica północno - zachodnia" (dawne Rataje), a najwyżej okolice Parku Wolności. Na terenie gminy najniżej położony jest obszar nad Odrą w okolicy Lipek - około 130 m npm. Najwyżej leżą tzw. Wronie Wzgórza między Zielęcicami a Małujowicami - około 159 m npm.
Swój obecny krajobraz tereny te zawdzięczają plejstoceński zlodowaceniom. Równina Grodkowska to obszar wysoczyzny morenowej. Zbudowana jest ona z glin morenowych zlodowacenia południowopolskiego i środkowopolskiego (stadiał Odry). Podczas zlodowacenia bałtyckiego panował tu klimat subpolarny (charakterystyczny dla dzisiejszej tundry) w warunkach którego zachodziły intensywne procesy niszczące. Dlatego dziś na Równinie Grodkowskiej przeważa monotonny, równinny krajobraz z niewielkimi wzniesieniami. Na południe od wsi Zwanowice w okolicach Łosiowa już na terenie gminy Lewin Brzeski wzniesienia dochodzą do 181 m npm. Jest to tzw. Wał Łosiowski mający wiele cech budowy kemowej.

Płaski krajobraz Równiny Grodkowskiej (z lewej) i krawędź Pradoliny Wrocławskiej (z prawej).

Wąski, płaski pas na północy miasta i gminy Brzeg stanowi Dolina Odry. Jest to część Pradoliny Wrocławskiej, która powstała w czasie wycofywania się lądolodu. Olbrzymia masa wody która wtedy płynęła spowodowała, że na wysokości miasta szerokość doliny dochodzi do 10 km (z tego większa część leży w gminie Lubsza). Wielkość ta jest niewspółmierna do obecnej Odry, ale mając w pamięci powódz z roku 1997, gdy woda płynęła całą szerokością doliny, można sobie wyobrazić mechanizmy jej tworzenie. Niewielkie urozmaicenie w krajobrazie doliny wnoszą meandry rzeki oraz starorzecza o charakterystycznym półksieżycowatym kształcie. Niektóre są wypełnione wodą, inne suche. Są one śladami dawnego koryta Odry, które często zmieniało swoje położenie.

Judengrab (Żydowski Rów) - starorzecze Odry

Granicą Równiny Grodkowskiej i Pradoliny Wrocławskiej jest wyraźna krawędź morfologiczna, którą na terenie miasta wyznacza w przybliżeniu poziomica 140 m. Zniszczona wskutek działalności człowieka nie przedstawia się dziś zbyt okazale, lecz w średniowieczu musiała być dużo wyższa i bardziej stroma. Stąd też pochodzi pierwsza nazwa miasta - Wysoki Brzeg. O położeniu miasta na wysokim brzegu mogliśmy sobie przypomnieć w 1997 roku, gdy w czasie wielkiej powodzi Brzeg, leżący nad samą rzeką, prawie nie został dotknięty zalaniem. W tym czasie Odra zalewała wioski leżące nawet 10 km od jej normalnego koryta.
Małe urozmaicenie terenu i dobre gleby gminy Brzeg spowodowały, że dominują tu krajobrazy rolnicze, a lasy stanowią tylko około 4 % powierzchni.

tekst, zdjęcia i budowa strony P.K.