Kałków, gmina Otmuchów

... nazwa

  • 1. od imienia : Kałek ?
  • 2. od wyrazu : Kał ?
    /w dawnym języku polskim, wyraz ten oznaczał "błoto"/. Charakteryzował on tutejsze warunki terenowe, szczególnie podłoże i gleby.

do góry

... gdzie

Kałków to typowo rolnicza, duża wieś /około 800 mieszkańców/ w gminie Otmuchów. Położona w południowo - zachodniej części powiatu nyskiego, w pobliżu /1 km/ granicy państwa z Czechami /przejście małego ruchu granicznego/, do Otmuchowa 6 km, do Nysy - 14. Szkoła podstawowa, ośrodek zdrowia, apteka, przedszkole, biblioteka, dom kultury, poczta, spółka rolnicza (po byłym PGR-rze), spółdzielnia rolnicza, kościół, młyn, stolarnia, kilka sklepów spożywczych i przemysłowych. Połączenia autobusowe PKS z Nysą i Otmuchowem. Dla posiadaczy własnych środków lokomocji stanowi bazę wypadową do pobliskiego Jeziora Otmuchowskiego /7 km/ i Nyskiego /12 km/. W najbliższej okolicy malownicze lasy, rzeka i przepiękny widok na fragment Jesioników /pasma górskiego za czeską granicą/.

do góry

... z kart historii

IX-X wiek

... nie wiadomo dokładnie co działo się na tych terenach w IX i X wieku. Na pewno doszło do wzmocnienia plemion i do ugruntowania rolnictwa. Już w tym czasie stało się ono głównym zajęciem ludności. Życie skupione było wokół osad wiejskich i grodów. Jednym z takich grodów był Otmuchów. Niestety nie przetrwał do naszych czasów żaden dokument, mówiący o przekazaniu tego miasta i ziem położonych wokół niego biskupstwu wrocławskiemu. W dokumencie biskupa wrocławskiego Tomasza I z 31 sierpnia 1263 roku wymienia się Otmuchów jako kasztelanię specjalną, połączoną z biskupstwem wrocławskim z chwilą ustanowienia chrześcijaństwa na tych ziemiach. 

1132 rok

Pierwsza wzmianka na temat wsi Kałków /wczesne nazwy osady to Calcow i Kalcow/pochodzi z roku 1132, datę tę odkryto podczas remontu kościoła w 1822 roku. Wczesnogotycki portal pochodzi z połowy XIII wieku. Jednak styl obecnego kościoła wskazuje na pierwszą połowę XIII wieku i jest to styl romańsko – gotycki. Być może pierwotny kościół został zniszczony. Jak podaje historyk, dr Josef Hettwer „... około 1200 roku koło Otmuchowa rozsiane były małe osiedla polskie, a Kałków stanowił dla nich obronną warownię. Na pewno do Zakonu Templariuszy należało okolicznych 8 wsi. Kiedy mnisi opuścili Kałków - nie wiadomo. W XIII wieku z Kałkowa wyszli wielcy ludzie : mgr Henryk z Kałkowa i jeden z największych biskupów średniowiecza Ekkehard, biskup warmiński, którego wspominają Księgi Henrykowskie ...

XVIII wiek

W wyniku wojny trzydziestoletniej wyginęli prawie wszyscy mieszkańcy tutejszej parafii. Kanonik nyski - Franciszek Stehr bardzo starał się o Kałków, bo wierzył, że tutejsze powietrze służyć mu będzie na zdrowie. W 1798 roku wybudował obecną plebanię, a w roku 1804 szkołę znajdującą się obok kościoła. W pierwszej połowie XIX wieku kościół przeszedł pod patronat państwa. W latach 1931 - 33 dobudowano nową część kościoła.

1945

Po całkowitym zaprzestaniu działań wojennych, na te tereny przywieziono osadników z okolic Żywca, Nowego Sącza i Limanowej. Rozpoczęła się trudna, wymagająca wielu wyrzeczeń praca nad zorganizowaniem życia społecznego. Skierowani tu przez partię działacze PPR prowadzili walkę o ugruntowanie władzy ludowej na Ziemiach Odzyskanych.

Powstaje Państwowe Gospodarstwo Rolne /PGR/, w "najlepszych czasach" gospodaruje na1430 hektarach ziemi I i II klasy i zatrudnia 132 osoby. Zajmuje się hodowlą krów, produkcją mleka i uprawą zbóż ... /zlikwidowane w latach 90-tych/.

1950 1980

Odbudowano elewację budynków, wykonano nową nawierzchnię ulic, zamontowano oświetlenie, zagospodarowano skwerki i zieleńce. Stworzone zostały również korzystne warunki dla rozwoju społecznej służby zdrowia, oświaty i kultury, wybudowano nową, dużą szkołę, ośrodek zdrowia i lecznicę dla zwierząt.

W roku 1959 wybudowano nowy budynek szkoły.

Do roku 1976 Kałków był siedzibą gminy w powiecie nyskim. W czasie reformy administracyjnej gminę zlikwidowano, a Kałków wraz z okolicznymi miejscowościami dostał się "pod skrzydła" gminy Otmuchów.

Powstaje Spółdzielnia Kółek Rolniczych /SKR/, świadczy usługi rolnikom indywidualnym, posiada warsztat mechaniczny oferujący naprawy sprzętu rolniczego. Bogato wyposażona w sprzęt rolniczy wykonuje wszelkie prace : orki, siewy, kombajnowanie zbóż, ... /zlikwidowana w latach 90-tych/.

W 1976 powołana zostaje Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna /RSP/. Działa na terenie Kałkowa, Zwanowic, Piotrowic i Jodłowa. Zajmuje początkowo 240 hektarów ziemi, w tym 180 gruntów ornych i zatrudnia 62 pracowników. Założycielami byli : Celestyn Oleksy, Henryk Seredyński i Stanisław Wezner, a Przewodniczącą Zakładu - Krystyna Jodłowska ... /rozwiązana w latach 90-tych/.

do góry

... dzień dzisiejszy

Kałków to wieś „tętniąca życiem” – tak oceniają ją dzisiaj mieszkańcy.

Wiejski Dom Kultury, świetnie funkcjonujący, zajmujący się organizacją życia kulturalnego wsi wraz ze szkołą, przedszkolem oraz innymi instytucjami. Budynek wybudowany przed II wojną światową, gruntownie wyremontowano w roku 1990. Obecnie posiada nowoczesne zaplecze kuchenne oraz wielką salę, najczęściej wykorzystywaną na wesela, dyskoteki i wiejskie uroczystości. Oprócz tego znajdują się tam mniejsze sale z przeznaczeniem na zajęcia plastyczne, muzyczne, taneczne. Od 1996 roku działa prężnie Wiejski Zespół Pieśni i Tańca „Kałkowiacy”.

Ośrodek Zdrowia, /oddany do użytku w 1969 roku/nad zdrowiem mieszkańców wsi czuwają : lekarz choróbwewnętrznych, stomatolog, pielęgniarki dyplomowane i środowiskowe. Ośrodek służy pomocą nie tylko doraźną, lecz prowadzi szereg czynności związanych z propagowaniem zdrowego trybu życia i profilaktyką chorób.

 

Szkoła Podstawowa im. Bohaterów Powstań Śląskich, nowy budynek szkoły wybudowano
w roku 1959, uczęszczają do niej dzieci /ok. 180 uczniów/ z Kałkowa oraz z wiosek sąsiednich : Zwanowic, Wierzbna i Piotrowic Nyskich. W szkole działa Szkolne Koło Sportowe, Polski Czerwony Krzyż oraz Samorząd Uczniowski, który stara się swoją działalnością zrekompensować brak kółek zainteresowań. Absolwenci szkoły dojeżdżają do szkół ponadpodstawowych do okolicznych miast : Otmuchowa i Nysy. Do instytucji, z którymi szkoła w Kałkowie najszerzej współpracuje należą : Wiejski Dom Kultury, przedszkole, kościół, biblioteka, ośrodek zdrowia, Spółdzielnia Rolnicza, Ludowy Zespół Sportowy oraz w gminie : Komenda Policji i Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Niestety, mimo wielu starań nie powstała w Kałkowie szkoła gimnazjalna – mieści się ona w Jarnołtowie, 6 km stąd.

Publiczne Przedszkole, założone w 1956 roku przez Spółdzielnię Produkcyjną w Kałkowie. Początkowo uczęszczało tam 15 dzieci. W 1974 roku postanowiono dobudować wielką salę zabaw. 1 czerwca 1977 roku uroczyście otwarto rozbudowane przedszkole i powitano piątą jego dyrektorkę. W owym czasie przedszkole czynne było przez 9 godzin dziennie, a uczęszczało do niego 50 wychowanków. W chwili obecnej przedszkole jest placówką dwuoddziałową, uczęszcza do niego 34 dzieci, w wieku od 3 do 6 lat. Organem prowadzącym jest Rada Miejska w Otmuchowie. Dzienny czas pracy przedszkola to 8 godzin. Dzieci korzystają z dwóch posiłków (śniadanie, obiad), rodzice pokrywają koszt dożywiania w całości.

Biblioteka, zajmuje jedno z większych pomieszczeń w WDK. Godziny pracy rozplanowane są w sposób pozwalający na dogodne z niej korzystanie przez dzieci szkolne oraz tych, którzy późnym popołudniem wracają ze szkół ponadpodstawowych i z pracy. Łącznie w bibliotece znajduje się około 7 tysięcy pozycji książkowych, w tym literatura piękna oraz naukowa.

Kościół, spełnia znaczącą rolę w życiu wsi. Około 95 % mieszkańców to katolicy. Codzienna msza święta i dwie msze niedzielne gromadzą w kościele tłumy wiernych. Przebywając w kościele widać troskę duszpasterza i wiernych o dom Boży. Wszystko jest piękne i „na swoim miejscu”. Jest piętnaście róż "Żywego Różańca”. Jedną z dobrze znanych i największych uroczystości przygotowywanych przez proboszcza jest „Opłatek dla mieszkańców”, organizowany rokrocznie w WDK, uświetniony występami dzieci z przedszkola i szkoły.

Ludowy Zespół Sportowy, zrzesza 3 drużyny (2 drużyny seniorów i 1 juniorów). Młodzi chłopcy bardzo chętnie biorą udział w treningach i imprezach sportowych. Mogą poszczycić się wysokimi osiągnięciami w tej dziedzinie. Jedna z drużyn seniorów znajduje się w piłkarskiej klasie A.

Lecznica zwierząt, /od 1965 roku/wykwalifikowana kadra lekarzy weterynarii zajmuje się leczeniem zwierząt, wykonywane są szczepienia ochronne, operacje, sekcje i badania kontrolne.

Dla wygody mieszkańców znajdują się na miejscu sklepy spożywcze, przemysłowe i gospodarstwa domowego. 

do góry

... wydarzenia

"Marsz Śmierci", 1945

wg Jana Dańkowskiego, na terenie Kałkowa rozstrzelane zostały przez Niemców 23 osoby w czasie tzw. Marszu Śmierci. W czasie badań prowadzonych na tym terenie wydobyto kości ludzie i 23 czaszki, niektóre rozbite tępym narzędziem. Zachowały się części odzieży, ubrań obozowych oraz drewniaki. Oznaczenia na bluzach o kształcie nałożonych na siebie czerwono - żółtych trójkątów wskazują, że ofiarami byli Żydzi, uznani za więźniów politycznych. Szczątki ofiar spoczęły na Cmentarzu w Kałkowie. Dalsze ustalenia wykazały : 8 więźniów pochodziło z obozu Blechhamer, pozostali z Oświęcimia. Wśród nich byli 3 Francuzi, 2 Belgowie, 4 osoby z Czech, 4 z Polski i 2 z Holandii.

 

do góry

... ludzie


Dyrektorzy Szkoły Podstawowej :

  • Józef Galeja, pierwszy dyrektor od roku 1959 w w nowo wybudowanej szkole
  • Adolf Bochyński
  • Stanisław Mijal
  • Kazimierz Gutowski
  • Krzysztof Moszyński
  • Grzegorz Węgrzyn, obecny dyrektor szkoły

Proboszcz Parafii Narodzenia Najświętszej Marii Panny :

  • ksiądz Jan Byszkiewicz, od 19 września 1963 roku do chwili obecnej

 

 

do góry

... ciekawostki


Pałac /zamek/ i park zamkowy.
Nie wiadomo kiedy został zbudowany ... Od 1945 roku zamieszkiwał go Antoni Tomera z rodziną. Pałac był budowlą dużą, na parterze i na poddaszu mieściły się komnaty w których mieszkali zapewne właściciele Pałacu. W suterenie znajdowały się kuchnia, jadalnia i pomieszczenia dla służby. Przy wejściu było 14 schodów głównych i 14 pobocznych, pod którymi mieściły się schowki na narzędzia gospodarcze. Wokół pałacu roztaczał się duży, piękny park z klombami pełnymi róż. W parku spacerować można było po ciągu żwirowych alejek i oglądać pochodzące z różnych zakątków Europy,  rozmaite gatunki drzew. W latach 50-tych Pałac przekształcono na biura i mieszkania dla pracowników PGR-u, zorganizowano również w nim świetlicę. W parku na miejscu wyciętych drzew, powstało boisko i plac zabaw. Z biegiem lat, długo nie remontowany Pałac, a wraz z nim park zaczęły popadać w ruinę, rozpoczęła się totalna ich dewastacja. W roku 1970 Pałac wyburzono, a na miejscu parku zbudowano warsztat mechaniczny kombinatu rolniczego i postawiono obory dla krów.

do góry

zamieszczone informacje pochodzą z : kronik szkolnych z lat 1960, 70 i 80-tych,
 kroniki parafialnej,
materiału zebranego w czasie rozmów z mieszkańcami

Dziękujemy za wypożyczenie materiałów.

Informacje przygotowała : Aurelia Rożniatowska
przełożył na HTML : Stanisław Rożniatowski