Wykaz książąt i informacje encyklopedyczne

WŁADYSŁAW II WYGNANIEC (1105-59), książę senioralny Polski i dziedziczny Śląska od 1138, syn Bolesława III Krzywoustego; dążył do przywrócenia jedności państwa; w wyniku konfliktu z możnowładztwem i braćmi wygnany 1146, schronił się w Niemczech, gdzie zabiegał o pomoc w odzyskaniu władzy (interwencyjne wyprawy Konrada III 1146 i Fryderyka I Barbarossy 1157); 1147 uczestniczył w krucjacie do Ziemi Świętej; jego synowie - Bolesław Wysoki i Mieszko Plątonogi, odzyskali 1163 Śląsk i dali początek śląskiej linii Piastów.

BOLESŁAW I WYSOKI (1127-1201), książę śląski od 1163, syn Władysława II Wygnańca; 1163 objął z bratem, Mieszkiem Plątonogim, Śląsk (zwrócony przez Bolesława IV Kędzierzawego); 1172 wygnany przez brata, odzyskał dzielnicę dzięki interwencji cesarza niem., Mieszkowi zaś wydzielił dzielnicę w Raciborzu; 1177 przyczynił się do upadku Mieszka III Starego; jako zwolennik Kazimierza II Sprawiedliwego utrwalił swoje stanowisko przeciw buntującym się braciom, Mieszkowi i Konradowi zw. Laskonogim, oraz synowi, Jarosławowi; starania Bolesława Wysokiego o opanowanie dzielnicy krak., po śmierci Kazimierza II Sprawiedliwego, zakończyły się 1194 niepowodzeniem; Bolesław Wysoki popierał rozwój osadnictwa wiejskiego i górnictwa, fundował klasztory i kościoły.

HENRYK I BRODATY (1168-1238), książę wrocł. od 1201, krak. od 1231 i wielkopol. od 1234, syn Bolesława Wysokiego; ok. 1210 zdobył wsch. część Łużyc; 1217 zawarł przymierze z Władysławem Laskonogim; 1227 ciężko ranny w czasie zjazdu w Gąsawie; po śmierci Leszka Białego toczył walki z Konradem I Mazowieckim o Kraków i opiekę nad synem Leszka Białego, Bolesławem V Wstydliwym; 1229 rozciągnął władzę opiekuńczą nad księstwem opol.; 1232 opanował dzielnicę krak. i podporządkował księstwo sandom.; 1234, po walce z Władysławem Odonicem, opanował pd. i zach. Wielkopolskę; rozwijał górnictwo, organizował kolonizację na prawie niem., sprowadzał osadników niem.; zakładał klasztory.

HENRYK II POBOŻNY (między 1196 a 1204-1241), książę wrocł., krak. i wielkopol. od 1238, syn Henryka I Brodatego i Jadwigi (późniejszej świętej); od 1222 współdziałał z ojcem; zimą 1233/34 brał udział w wyprawie krzyżackiej na Prusów, od 1234 rządził w Wielkopolsce zajętej przez ojca, 1239 obronił przed najazdem niem. ziemię lubuską i Santok; 1241 poległ w bitwie z Tatarami pod Legnicą.

BOLESŁAW II ROGATKA, zw. Łysym (między 1220 a 1225-1278), książę śląski od 1242, syn Henryka II Pobożnego; 1247 dopuścił do współrządów brata, Henryka III Białego; 1248, po podziale Dolnego Śląska, ostatecznie zatrzymał Legnicę i Głogów; ok. 1249 utracił na rzecz arcybiskupa magdeburskiego ziemię lubuską; 1251 wydzielił Głogów młodszemu bratu, Konradowi; przegrany spór z biskupem wrocł. Tomaszem I osłabił pozycję Bolesława II Rogatki wobec Kościoła; szukał pomocy u feudałów niem. i otaczał się Niemcami, co uczyniło go niepopularnym wśród pol. rycerstwa.

HENRYK IV PROBUS, zw. też Prawym (1257 lub 1258-1290), książę wrocł. od 1270, krak. od 1288, syn Henryka III Białego; chcąc wzmocnić ekon. podstawy swej władzy, uporządkował skarbowość, popierał rozwój górnictwa i miast; początkowo współdziałał z królem czes. Przemysłem Ottokarem II, na którego dworze się wychowywał; 1274-87 toczył spór z biskupem wrocł. Tomaszem II o prawa monarsze w dobrach biskupich; 1278 uzyskał od Rudolfa Habsburga ziemię kłodzką; 1279 wykupił od Brandenburczyków ziemię krośnieńską; 1280 poddał się zwierzchności lennej Rudolfa, co umożliwiło mu prowadzenie licznych przygranicznych walk z książętami śląskimi i Przemysłem II; na podstawie układu z Leszkiem Czarnym, w walce z ks. Bolesławem I płoc. i Władysławem I Łokietkiem, 1288-89 opanował Kraków i prawie całą ziemię krak.; starania o zgodę papieża na koronację przerwała śmierć Henryka IV Probusa; bezdzietny, w testamencie przekazał Małopolskę - Przemysłowi II, Śląsk wrocł. - Henrykowi III głogowskiemu, ziemię kłodzką - Wacławowi II czeskiemu. Przypisuje się mu autorstwo kilku wierszy miłosnych.

HENRYK V GRUBY (między 1245 a 1250-1296), książę jaworski od 1274, legn. od 1278, syn Bolesława II Rogatki; jako wasal Henryka IV Probusa wspomagał go w walkach o Kraków, a po jego śmierci 1290 zajął z pomocą czes., wbrew Henrykowi III głogowskiemu, księstwo wrocł.; uwięziony przez Henryka III 1294 zrzekł się większości ziem tego księstwa.

LUDWIK I (między 1313 a 1321-1398), książę brzesko-legn. od 1342, syn Bolesława III; dzięki skupieniu większej części posiadłości linii brzesko-legnickiej, był jednym z najpotężniejszych książąt na Śląsku; prowadził politykę samodzielną, niechętną Luksemburgom; lennik królów czes., utrzymywał jednak bliskie stosunki z Polską; dbał o rozwój gosp. i kult. swojej dzielnicy, zwł. Brzegu; inspirator powstania Kroniki książąt polskich i iluminowanej Legendy św. Jadwigi; mecenas kultury.

BOLESŁAW II (między 1309 a 1312-1368), książę świdnicki od 1326, syn księcia świdnickiego Bernarda; nie uznawał zwierzchnictwa czes., bronił niezależności księstwa w sojuszu z władcami pol., węg. i ces. Ludwikiem Wittelsbachem; po przyłączeniu m.in. księstwa jaworskiego (1346), Sobótki, Kluczborka, Byczyny, Siewierza, Łużyc Dolnych - najpotężniejszy książę śląski; zmarł bezpotomnie, dziedziczyła po nim bratanica Anna, żona ces. Karola IV Luksemburczyka.

HENRYK V ŻELAZNY (między 1312 a 1321-1369), książę żagański od 1342, głogowski od 1349, syn Henryka IV; 1343 utracił na rzecz Polski ziemię wschowską; złożywszy 1344 hołd lenny uzyskał 1349 od Luksemburgów połowę księstwa głogowskiego; doprowadził do znacznego powiększenia obszarów swego księstwa przez wykup; w służbie ces. Karola IV Luksemburskiego, pełnił misje dyplomatyczne do Rzymu, Konstantynopola, Ziemi Świętej; 1365 przeszedł na stronę Kazimierza III Wielkiego, za którego wydał córkę Jadwigę (1365).

WŁADYSŁAW OPOLCZYK (między 1326 a 1330-1401), książę opol. od 1356, palatyn Węgier od 1367, wielkorządca Rusi Czerwonej 1372-78 i 1386-87; bliski współpracownik Ludwika Węgierskiego, z jego ramienia 1377 namiestnik Polski; 1372-77 książę lenny ruski, 1375-90 - karniowski, 1370-91 wieluński, do 1392 kujawski i dobrzyński; najwybitniejszy wówczas z książąt śląskich; po śmierci Ludwika nadal związany z dworem węg., uczestnik rozmów z Jagiełłą w sprawie małżeństwa z Jadwigą; 1392 oddał Krzyżakom w zastaw ziemię dobrzyńską; pertraktował w sprawie rozbioru Polski między zakon krzyżacki i Luksemburgów; 1391-96 zmuszony do uległości przez Władysława II Jagiełłę i pozbawiony większości posiadłości. Przeniósł obraz Matki Bożej z Bełza do Częstochowy, fundator klasztoru Paulinów na Jasnej Górze (1382).

JAN KROPIDŁO (ok. 1360-1421), książę opol., bratanek Władysława Opolczyka, dzięki protekcji stryja biskup pozn. od 1382, kujawski od 1384; 1389 mianowany przez papieża arcybiskupem gnieźn., wobec sprzeciwu kapituły i Władysława II Jagiełły zrezygnował z tej godności i 1394 objął biskupstwo kamieńskie, 1398 chełmińskie a 1402 ponownie kujawskie; 1415-17 czł. poselstwa pol. na sobór w Konstancji.

BOLESŁAW V, Bolko, zw. Wołoszkiem (między 1394 a 1400-1460), książę opol. od 1437, syn Bolesława IV opol.; sympatyzował z ruchem husyckim, 1428-33 czynnie popierał najazdy husyckie na Śląsku; związany ze stryjem Bernardem księciem niemodlińskim, 1450 przejął niemal całą jego dzielnicę; 1444-52 niszczył napadami pogranicze Polski; zwolennik Jerzego z Podiebradów jako króla Czech.

JAN (przed 1460-1532), książę opol. od 1476 (współrządził z bratem Mikołajem do 1497), ostatni z rodu Piastów opol.; dążył do przyjaznych stosunków z Polską; zaufany Władysława Jagiellończyka, króla czes. i Węgier; popierał rozwój górnictwa (nadanie wolności górn. Tarnowskim Górom); 1528 wydał kodyfikację prawa górn. Ordunek górny.

KAZIMIERZ II, Kaźko (ok. 1449-1528), książę ciesz. od ok. 1460; 1471 poparł kandydaturę Władysława Jagiellończyka na tron czes.; walczył z Maciejem Korwinem królem węg. o księstwo głogowskie, po jego śmierci 1490 mianowany przez Władysława Jagiellończyka starostą generalnym Śląska; od 1498 posiadał Pszczynę, Wołów i od 1493 Oleśnicę, od 1525 księstwo opawskie; utrzymywał przyjazne stosunki z Polską; współpracownik Władysława Jagiellończyka; doprowadził do stabilizacji urzędu starosty śląskiego, podtrzymującego jedność księstw Śląska.

HENRYK XI (między 1429 a 1435-1476), książę głogowsko-krośn. od 1467, syn Henryka IX, ostatni Piast z linii książąt głogowskich; stronnik Macieja Korwina; 1467-68 brał udział w wyprawie przeciw Jerzemu z Podiebradów i zapraszał Kazimierza Jagiellończyka na tron czes., a 1474 - w wojnie o Śląsk wystąpił przeciw Władysławowi Jagiellończykowi; o księstwo pozostawione w spadku żonie Barbarze brandenb. toczyła się głogowska wojna sukcesyjna.

JERZY WILHELM (1660-75), książę legnicki, brzeski, oławski, ostatni z Piastów śląskich; 1675 objął samodzielne rządy (1672-75 matka była regentką); planował reformy ustrojowo-adm.; w ich realizacji przeszkodziła mu śmierć, po której ostatnie księstwa piast. na Śląsku przeszły we władanie Habsburgów.

DO GÓRY

[ do wstępu ] DO WYKAZU KSIĄŻĄT...

strona główna